سيستم مديريت محتواي ياس/دفتر امام جمعه بخش چترود

سياست حكومت على (عليه السلام)


سياست حكومت على

اميرالمؤمنين "ع" يك روز پس از بيعت، دستور داد بيت المال را بين مسلمانان بالسويّه تقسيم كنند و به هر نفر سه دينار بدهند و هيچ گونه فرقى بين بدرى و احدى و خندقى و... و مهاجرى و انصارى و آزاد شده ى آنها از غير عرب نگذاشت، و خود نيز با قنبر يكسان برداشت.

اين كار اميرالمؤمنين "ع" زنگ خطر را براى قشرهاى امتياز يافته در جامعه ى آن روز به صدا در آورد و همگى برآشفتند و قيامت برپا كردند.

سردمداران در مسجد پيامبر "ص" عليه امام "ع" تجمّع كردند و به آن حضرت گفتند:

يا على! در كارت عدالت را رعايت نكردى. شما كسانى را كه با شمشير ما تسليم شدند و اسلام آوردند و بنده ى ما بودند و ما آنها را در راه رضاى خدا آزاد كرديم، با ما يكسان كردى و سابقه ى ما را در اسلام در نظر نگرفتى!

آن حضرت در جواب فرمود: سابقه در اسلام و فضيلت در اسلام را خداوند در قيامت پاداش عطا مى فرمايد. ما و شما ديديم پيامبر "ص" در تقسيم مال بين بندگان خدا اين چنين عمل مى فرمود|. يعنى سنّت پيامبر "ص" چنين است |.

در اين هنگام بنى اميّه ظاهر شدند و در مسجد پيامبر "ص" به اين گروه پيوستند.

سپس نزد امام آمدند و در برابر حضرتش نشسته و خونهايى كه آن حضرت از ايشان در جنگهاى پيامبر "ص" ريخته بود بر شمردند و گفتند: اكنون ما با تو بيعت مى كنيم به شرط آنكه آنچه از ما سرزده ناديده گرفته شود و آنچه در دست ما هست| از مال دنيا| بر ايمان بماند و كشندگان عثمان را بكشى.

آن حضرت در غضب شد و فرمود:

خونهاى شما را حق ريخت نه من و آنچه از مال خدا و مال مسلمانان نزد شما هست، عدالت شامل حال شما مى شود. و اگر كشتن كشندگان عثمان لازم آيد، مى بايست با آنها جنگيد. [ شرح فرمايش آن حضرت اين است كه: عايشه و طلحه و زبير و جمعى از انصار و مهاجرين و مردم اهل مصر و كوفه در آن شريك بودند. پس اگر كشتن آنها لازم باشد، بايست با اين هزارها نفر جنگيد. ] ليكن اين شرط براى شما هست كه شما را بر كتاب خدا و سنّت پيامبر راه برم. و هر كس كه حق بر او تنگ آيد، باطل بر او تنگتر است. شما اگر چنين بيعتى را نمى پذيريد، برويد هر جا كه مى خواهيد، براى شما امن است.

آنها گفتند: نه چنين نمى كنيم، بلكه بيعت مى كنيم و با تو مى مانيم.... [ رجوع شود به شرح نهج البلاغه ى ابن ابى الحديد، چ اول مصر، ج2، ص173 -170. ]
تقسيم حكومت بر شهرها

اميرالمؤمنين "ع" فرمانداران شهرها را برحسب كفايت و درايت تعيين فرمود و محروميّت بنى هاشم و غير قريش را رفع كرد. و از انصار قيس بن سعد بن عباده را والى مصر و عثمان بن حنيف را والى بصره و سهل بن حنيف را والى مدينه فرمود. و از بنى هاشم قثم بن عبّاس را والى مكّه و عبيدالله بن عبّاس را والى صنعأ يمن، و پس از جنگ جمل عبدالله بن عبّاس را والى بصره نمود. وهمچنين ديگران را در شهرهاى ديگر.
نتيجه اين سياست

چنانكه اين گونه سياست حكومت پيش مى رفت، همه ى امتيازات قشرهاى ممتاز در جامعه ى مسلمانان نابود مى شد. امّ المؤمنين عايشه كه سالى دوازده هزار درهم مى گرفت، مى بايست با بنده ى آزاد شده اش كه سالى دويست درهم مى گرفت، يكسان شود. و همچنين طلحه و زبير و ديگر سردمداران صحابه.

اين عدالت و مساوات بر صحابه ى قريشى گران آمد، ولى بر انصار گران نيامد؛ چه آنها پس از بيست و پنج سال، براى اوّلين بار با برادران مهاجرى خود كه از قريش بودند، يكسان مى شدند. بدين سبب مهاجران قريشى كه همه ى امتيازات خود را از دست داده بودند، يكديگر را هشدار دادند و در پى چاره بر آمدند. عمروعاص به معاويه نوشت: ''امّا بعد: آماده باش تا هر چه دارى على "ع" از تو بگيرد و تو را مانند چوب درختى سازد كه برگهاى آن را بريزند''. [ مروج الذهب، ج2، ص354. ]

در اين باره قريش نمى توانست به مردم بگويد: على "ع" امتيازات ما را لغو كرد؛ بياييد با او بجنگيم، و لذا چاره را در آن ديد كه بانگ برآورد:

اى مسلمانان! خليفه و امام مسلمانان عثمان، مظلوم كشته شد. در پى خونخواهيش قيام كنيد.

قريش پس از آنكه مسلمانان را تهييج كرد، امام را قاتل عثمان معرّفى كرد و اوّلين كسى كه چنين شعار داد امّ المؤمنين ''عايشه'' بود.

حكومت خلفا، چنانكه بيان داشتيم، از خانه ى پيامبر "ص" عايشه را برگزيد و او را در جامعه ممتازترين فرد در خانه ى پيامبر "ص" معرّفى كرد، و سخت كوشيد تا او را مورد احترام خاصّ جامعه گرداند، تا بدين وسيله از پرتو شخصيّت فاطمه"س" يگانه دخت پيامبر "ص" در جامعه بكاهد و آن را كم فروغ سازد و مبارزه ى سخت فاطمه"س" را با دستگاه خلافت بى اثر كند.

در اثر پيشرفت اين سياست، عايشه توانست در زمان عثمان عليه او قيام كند تا كشته شود.

پس از عثمان، عايشه در برابر على "ع" قيام كرد و براى گردآورى مسلمانان، خونخواهى عثمان را شعار داد وپيش برد. عايشه در خانه ى خدا خيمه زد و بانگ برآورد:

''عثمان مظلوم كشته شد و قاتلش على "ع" است. براى خونخواهى عثمان قيام كنيد. يك روزِ عثمان از همه ى عمر على "ع" بهتر است و...''

اين خبر به قريش رسيد و از مدينه و ديگر شهرها به مكّه گرد آمدند. بنى اميّه نيز با تيره هاى ديگر قريش هماهنگ شدند. خونيان ديروز همرزمان امروز گرديدند و به سركردگى عايشه به بصره روانه شدند.

على به دنبالشان رفت. در لشكر عايشه تيره هاى قريش بودند و در لشكر على انصار و اندكى از قريش. عايشه شكست خورد و جنگ به نفع اميرالمؤمنين "ع" تمام شد و على "ع" از بصره به كوفه رفت.

قريش ديگر باره به گرد ''معاويه'' جمع شدند و معاويه پس از آن توانست به نام خونخواهى عثمان صدهزار مرد شمشير زن به جنگ على "ع" ببرد و جنگ صفّين را به پا كند. در اين جنگ دو تن از انصار با معاويه، و سايرين با على "ع" بودند. اين جنگ با قرار رجوع به حكميّت متوقّف شد؛ ليكن قيام قريش عليه على "ع" ادامه يافت. على "ع" از اين بابت چنين به خدا شكوه مى برد:

اللَّهمَّ اًّنّى أسْتَعديك مِن قُرَيش...؛ [ نهج البلاغه، خطبه ى 215. ]

خدايا به تو از قريش شكايت مى آورم. قريش ظرف مرا واژگون ساخت و اجماع بر مبارزه با من كرد و....

قريش در عصر پيامبر "ص" عليه پيامبر "ص" قيام كرد و با او جنگى پس از جنگ ديگر به پا ساخت و انصار در همه ى جنگها در ركاب پيامبر "ص" با آنها جنگيدند.

در عصر على "ع" نيز قريش عليه وصىّ پيامبر "ص" قيام كرد و با او جنگيد و انصار در ركاب على "ع" با قريش جنگيدند.

على "ع" به ''كوفه'' بازگشت و كوفه را مركز حكومت خود قرار داد.

كوفه مركز حكومت ايران بود "بجز قسمت جنوب ايران" و تازه مسلمانان ايرانى كه آنها را موالى "آزادكردگان" و الحمرأ [ در كتب لغت عرب گفته اند: الحمرأ: العجم؛ لأنّ الشقرة تغلب عليهم، و ابن الأمة. ] مى ناميدند، در اين شهر تجمّع داشتند. در جامعه ى طبقاتى آن روز مسلمانها، ''موالى'' پايين ترين قشر جامعه را تشكيل مى دادند و از نظام اسلامى چيزى جز آن نمى دانستند. و آنگاه كه آن حاكم جديد، على وصىّ پيامبر"ص" كوفه را پايتخت قرار داد، آن نظام را بكلّى درهم شكست، و در هيچ امرى بين عجم و سران قريش و شيوخ قبايل عرب و نامداران صحابه فرق نگذاشت.

ايرانيان تازه مسلمان عدالت اسلامى را در كارهاى اين حاكم و اين رهبر لمس كردند و پروانه وار به گرد شمع وجودش تجمّع كردند. اين كار بر تمام قشرهاى نژاد عرب بسيار گران آمد.

انتشار در سایت: سيستم مديريت محتواي ياس/دفتر امام جمعه بخش چترود
نویسنده: مدیر
لینک مستقیم: http://yascms.ir/index.php?module=News&do=View&id=376