مطالب

آداب ركوع و سجود

1 ـ پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله :

همانا من از قرائت [ قرآن ] در ركوع و سجود ، نهى شدم. پس در ركوع، خداوند را بزرگ بشماريد و در سجود، بسيار دعا كنيد ، كه سزاوار برآورده شدن است.

2 ـ ابوبكر حضرمى:

امام باقر عليه السّلام فرمود: مى دانى حدّ ركوع و سجود چيست؟ گفتم: نه . فرمود: در ركوع سه مرتبه «سبحان ربى العظيم و بحمده» مى گويى و در سجود سه مرتبه «سبحان ربّى الاعلى و بحمده» . پس هر كس يكى كمتر بگويد، يك سوّم نمازش را نياورده است و هر كس دو تا كمتر بگويد دو سوّم نماز را كم گذاشته است و هر كس تسبيح نكرد، نمازى ندارد.

3 ـ بريد عجلى:

به امام باقر عليه السّلام عرض كردم: كداميك بهتر است؟ قرائت بسيار يا طول دادن ركوع و سجود؟ فرمود: طول دادن ركوع و سجود در نماز ، بهتر است . آيا گفته خداى جلّ جلاله را نشنيده اى: « پس آن اندازه كه مى توانيد از آن (قرآن) بخوانيد و نماز بر پا داريد» . منظور از برپا داشتن نماز، تنها طول دادن ركوع و سجده است.

4 ـ امام باقر عليه السّلام :

هر كس در ركوع و سجود و قيامش بگويد : «خداوند بر محمّد و خاندانش درود فرستد» خداوند (پاداشى) همچون ركوع و سجود و قيام برايش مى نويسد.

5 ـ امام صادق عليه السّلام :

از خداوند پروا كنيد و ركوع و سجود را نيكو بياوريد.

6 ـ زراره:

از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود: سه چيز است كه اگر شخص با ايمان بداند، سبب افزايش عمر وپايدارى نعمتش مى گردد. گفتم: آن ها چيستند؟ فرمود: ركوع و سجودش را در نماز طول بدهدو...

7 ـ امام صادق عليه السّلام :

هنگام نشستن در نماز، بر طرف راستت منشين، بلكه بر چپ بنشين و در سجده، كف دستت را برزمين بگستر و در ركوع برآمدگى زانوانت را در كف دستانت بگير.

8 ـ هشام بن سالم:

از امام صادق تسبيح در ركوع وسجود را پرسيدم، فرمود: (نمازگزار) در ركوع مى گويد: «سبحان ربى العظيم» و در سجود مى گويد: «سبحان ربى الاعلى». تعداد واجبش يك تسبيح، سه بار سنّت و فضيلت در هفت بار است[1].

9 ـ معاويه بن عمار:

به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: مختصرترين تسبيح در نماز چيست؟ فرمود: سه تسبيح شمرده مى گويى: «سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله».

10 ـ عبد الله بن سليمان:

از امام صادق پرسيدم كسى در ركوع يا سجود نماز واجب ، پيامبر را ياد مى كند، در همان حال صلوات بفرستد؟

فرمود: بلى ، همانا صلوات بر پيامبر خدا همچون تكبير و تسبيح مى باشد و آن ده حسنه است ، كه هجده فرشته براى رساندنش بر يكديگر پيشى مى گيرند .

11 ـ سماعه:

از ايشان [2] پرسيدم آيا ركوع وسجود در قرآن نازل شده است؟ فرمود: بلى، گفته خداى جلّ جلاله : «اى ايمان آورندگان ، ركوع و سجود كنيد». پس گفتم: حد ركوع و سجود چيست؟ فرمود: آنچه از ركوع كفايت مى كند ، سه تسبيح است . مى گويى: سبحان الله، سبحان الله، تا سه بار و هر كس كه توان طول دادن ركوع و سجودش را دارد، آن دو را تا آنجا كه مى تواند با تسبيح و ستايش و بزرگداشت خداوند و دعا و زارى طول بدهد كه بنده در سجده از هر وقت ديگر به پروردگارش نزديكتر است. و اما امام هنگامى كه براى مردم اقامه جماعت مى كند ، سزاوار نيست كه نماز را با آنان طول بدهد ؛ زيرا در ميان مردم، اشخاص ناتوان و گرفتار هستند؛ همانا پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله هنگامى كه با مردم نماز مى خواند بر آنان سبك مى گرفت[3] .

12 ـ زراره:

هر گاه زن به نماز مى ايستد ، دو پايش را كنار هم مى نهد و ميان آن دو فاصله نمى دهد و دستانش را به سبب پستانهايش به سينه مى چسباند و در ركوع، بر بالاى زانوانش و رانش مى نهد تا زياد خم نشود و سرينش بالا بيايد. در نشستن بر سرين بنشيند و نه آنگونه كه مرد مى نشيند و هنگامى كه به سجده مى رود زانوانش را پيش از دستانش بر زمين مى گذارد و سپس چسبيده به زمين سجده مى كند، در نشستن رانهايش را به هم مى چسباند و زانوانش را از زمين بلند مى كند و هنگام برخاستن نرم و آهسته برمى خيزد و نخست سرينش را بلند نمى كند.

13 ـ امام رضا عليه السّلام :

اگر گفته شود: چرا تسبيح و ركوع و سجود واجب شده است؟ گفته مى شود: به چند علت، از جمله اينكه بنده با افتادگى و فروتنى و بندگى و پرهيز و خوارى و سرشكستگى و تواضع و نزديكى به پروردگارش، به تمجيد و تقديس و بزرگداشت و سپاسگزارى آفريننده و روزى دهنده اش مى پردازد، و براى اينكه تسبيح و سپاسگزارى نيز بكند ، همانگونه كه تكبير و تهليل كرده است و همچنين دل و ذهنش را به ياد خدا مشغول دارد و فكر و خيال و آرزوهايش ، او را به سوى غير خدا نكشاند[4].

(1) در نقل عوالى اللآلى چنين آمده است: «هفت بار افضل است» .

(2) دانشمندان حديث شناس به اينگونه احاديث «مضمر» مى گويند، زيرا راوى، گوينده سخن را با ضمير ياد كرده است. تحقيقات گسترده، گوينده برخى از اين احاديث را معين كرده است كه در اينجا به احتمال فراوان امام صادق عليه السّلام مى باشد .

(3) «استبصار» فقط از ابتداى حديث تا «سه بار سبحان الله» را آورده است.

(4) در «عيون اخبار الرضا عليه السّلام » چنين آمده است: «چرا تسبيح در ركوع و سجود واجب شده است؟» و اين درست تر مى نمايد.