تفسیر آيات ابتدائي سوره لقمان
| ارسال شده توسط: مدیر | بازدید شده: 1349 مرتبه |
| دسته: سخنرانی | تاریخ: 1391.05.14 |
| |
تفسیر سوره لقمان توسط امام جمعه بافت حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی در منزل حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم پور مورخ 89/2/1
تفسیر آيات ابتدائي سوره لقمان
بسم الله الرحمن الرحیم
قرآن عین هدایت و هدایت گر مردم
«تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ (2) هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِين (3) الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونََ(4)»(سوره لقمان، آیات 1الی 4)اینکه خداوند می فرمایند«هدی و رحمة للمحسنین»و به صورت مصدر به کار رفته است در تفسیر تسنیم آمده است علاوه بر اینکه این عبارت مبالغه را می رساند،عین هدایت مثل زیدالعدلون نکته دیگری که نهفته است چون تعبیر«هدی» به کار رفته است قرآن همانند نور در نظر گرفته شده،نور هم روشن است و هم روشنایی دهنده،قرآن هم عین هدایت و هدایت گر است،اگر به هادی تعبیر کرده بودند فقط جنبه هدایت گری قرآن مطرح می شد،اینکه قرآن عین هدایت است مشخص نمی شد،تعبیر«هدی»بالاتر از «یهدی»و«هادی»است.
توجه محسنین به امور مادی و معنوی
در عبارت« رَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِين »فرد محسن و نیکوکار باید توجه به امور مادی و امور معنوی داشته باشد.«الذین یقیمون الصلوة»مربوط به مسئله معنویت است « وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ »توجه به مسائل اقتصادی و مادی.بنابراین فرد نیکوکار تمام ابعاد زندگی را در نظر می گیرد.
ویژگی های افراد نیکوکار
برای افراد نیکوکار سه ویژگی بیان شده است،« الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونََ »،کلمات «یقیمون،یؤتون»فعل مضارع هستند،نشانه استمرار افراد نیکوکار از طریق نماز و اينكه ارتباط مستمر با خداوند دارند و توجه به مسائل اقتصادی را فراموش نمی کنند.
مفهوم زکات در اصطلاح فقه و قرآن
زکات در قرآن با کلمه زکات در اصطلاح فقه متفاوت است،زکات در اصطلاح فقه به حد نصاب از اقلام ثلاثه،طلا و نقره،غلات اربعه است و به آنها تعلق می گیرد و با موارد خاص خود تطبیق می شود،در قرآن مفهوم زکات گسترده تر است زیرا علاوه بر زکات فقهی عموم کمک های مالی را نیز شامل می شود،نماز در این آیه اعم از نمازهای واجب و مستحب است و زکات نیز اعم از انفاق واجب و مستحب است.
هدایت خاص الهی و هدایت عام
« أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»(سوره لقمان،آیه5)کلمه«أولئک»به محسنین برمی گردد،سه ویژگی آنها بیان شد و از هدایت پروردگار بهره مند هستند،توفیق خاص(کلمه «رب»که در آیه آمده است نشانه خاص بودن هدایت است)الهی علاوه بر هدایت عام شامل حال آنها می شود.دو نوع هدایت وجود دارد:اول،هدایت عام که خداوند همه موجودات را با آن هدایت می کند و دوم هدایت خاص است برای افراد نیکوکار.در آیات « هُدًى لِّلنَّاسِ »(سوره فرقان،آیه4)و « ذِكْرَى لِلْبَشَرِ »(سوره مدثر،آیه31)هدایت عام مطرح شده اند،در این آیه که« هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ »آمده است بیانگر هدایت خاص است و به عنوان پاداش به افراد نیکوکار داده می شود.علت اینکه در این آیه کلمه«رحمة»به کار نرفته چیست؟در این آیه کلمه«رب»آمده است و نشان دهنده عنایت رب به مربی است.اینکه رب،انسان را پرورش می دهد رحمت و مهربانی شامل او هست.
قرار نگرفتن ظالمین در مسیر هدایت الهی
رستگاری و خوشبختی نتیجه هدایت الهی است.هدایت الهی زمانی شامل حال انسان می شود که انسان دستورات دین را اجرا کند و از خداوند اطاعت کند،خود را در مسیر هدایت الهی قرار دهد.کسی که هدایت الهی را قبول نکند خود را از این هدایت محروم کرده است خورشید نورافشانی خود را انجام می دهد اما نور از خشت خام عبور نمی کند،اشکال از خورشید نیست چون او کار خود را درست انجام می دهد،نور خورشید از شیشه عبور می کند،عده ای خود را در برابر هدایت الهی قرار نمی دهند و همانند خشت خام هستند مثل ظالمین،فاسقین،کافرین، دلمردگان و تکذیب کنندگان.در قرآن آمده است« لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ »(سوره توبه،آیه24)،« لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ»(سوره توبه،آیه19)،«لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ»(سوره توبه،آیه37)،« لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ»(سوره زمر،آیه3)« لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ»(سوره غافر، آیه28)خداوند قصد هدایت آنها را دارد اما آنها مشکل دارند،نور خورشيد از خشت خام عبور نمی کند و از هدایت الهی بهره نمی برند.
نیکوکاران پذیرای هدایت الهی
افراد نیکوکار از هدایت الهی بهره مند می شوند این افراد هدایت را پذیرفته اند در قرآن آمده است«وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ »(سوره عنکبوت،آیه69)،نیکوکاری وقتی محقق می شود که انسان تلاش و مجاهده داشته باشد بنابراین هدایت الهی زمانی شامل حال انسان می شود افراد برای بدست آوردن آن تلاش کنند.« أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ »بدلیل تلاش به آنها تعلق می گیرد.« وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»(سوره لقمان،آیه5)اولئک مبتدا،مفلحون خبر آن و هم ضمیر،نقش آن فقط بر رستگاری محسنین تأكيد دارد در آيه دیگر که « هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ»(سوره بقره،آیه2)آمده است، متقین همان محسنین هستند،متقین اهل خیر و محسنین اهل تقوا هستند،در طول یکدیگر قرار می گیرند.
حسن فعلی و حسن فاعلی
«الیه یسعد الکلمة الطیب و العمل الصالح یرفع»شرط محسن بودن دو چیز است،عقیده پاک و عمل صالح(به سوی خداوند عقیده پاک برمی گردد و عمل صالح او را بالا می برد)برای اینکه کاری ارزش داشته باشد باید دو جنبه داشته باشدجنبه فعلی و فاعلی آن درست باشد،جنبه فاعلی عقیده پاک و ایمان است و بعد فعلی آن عمل صالح.در مثال:حاتم طایی عمل صالح داشت اما انگیزه الهی وجود نداشته است،پاداش الهی برای نیکوکاران بر مبنای نیت پاک و عمل صالح اعطا می شود،به این نکته توجه کنید ادیسون برق را اختراع کرده است برای این عمل صالحی که انجام داده است خداوند نیت و انگیزه او را نیز در نظر می گیرد.در واقع محسنین رستگارهستند،چرا آنان رستگارند؟زیرا هم به بعد معنوی و هم بعد مادی در زندگی توجه کردند و از ایمان بالایی برخوردار هستند.
تقسيم شدن مردم به دو گروه(پذيرا بودن حق و افرادي كه در مقابل هدايت قرآن قرار مي گيرند)
مردم به دو گروه تقسیم می شوند،مردمی که پذیرای حق هستند و انسان هایی که پذیرای حق نیستند.مردمی که پذیرای حق هستند جزء محسنین قرار می گیرند و در هر لحظه از هدایت الهی بهره مند می شوند،افرادی که در مقابل هدایت قرآن قرار می گیرند و آیه6 سوره لقمان این گروه را توصیف می کند« وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ»بعضی از مردم کسانی هستند می خرند سخن بیهوده را تا اینکه گمراه کنند از راه خداوند جاهلان به غیر علم را.و آیات(ضمیرِ ها به آیات برمی گردد) خدا را به استهزاء می گیرد(خداوند در آیات ابتدایی همین سوره می فرماید این آیات استوار هستند)
هدف خریداران سخنان بیهوده
چرا این افراد سخنان بیهوده،کتاب های افسانه ای،آلات موسیقی و کنیزها(این کارها از تفسیر آیات دیگر استنباط شده اند) را می خرند؟دو دلیل برای این کارها وجود دارد،اول اینکه مردم را از سبیل الله(قرآن) باز دارند که به حرف های رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)گوش ندهند،دوم برای مسخره کردن قرآن این کارها را انجام می دهند.
مفهوم«لهو»و«لهوالحدیث»
در تفسیر نور«لهو»هر چیزی که انسان را از هدف مهم باز دارد و« لَهْوَ الْحَدِيثِ» به معنای سخنان بیهوده ای که انسان را از خداوند باز می دارد بیان شده است،افرادی که در این آیه توصیف شده اند در مقابل محسنین قرار می گیرند.« يَشْتَرِي » را به دو تعبیر می توان بیان کرد، یا این افراد به حقیقت می خرند و بابت آن پول پرداخت مي كنند،یا اینکه این عبارت کنایه است و بعضی از افراد خریدار باطل هستند و دائم به دنبال باطل هستند.«لام»در کلمه«لیضل»نشان دهنده علت است،هدف از خرید سخنان بیهوده را می رساند.
مثال های لهوالحدیث
معنای کلمه«لهو»و عبارت«لهوالحدیث»را متوجه شدیم،سخنان بیهوده مثل حکایات خرافی،داستان هایی که انسان را به گناه می کشاند و ذات این داستان ها افراد را گمراه می کند و در مقابل قرآن بیان می شوند و در بعضی موارد اسباب و آلاتی را در مقابل قرآن به کار می گیرند مثل آلات موسیقی را به کار می گیرند تا مردم دور یکدیگر جمع شوند و مطربی کنند وکسی به دنبال حرف های رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)نباشد.
دو شأن نزول براي آیه6 سوره لقمان
در مورد شأن نزول این آیه آورده اند،شخصی به نام نضرب بن حارث كه از کفار بود،در کشورهای مختلف از جمله ایران رفت و آمد داشت،کتاب هایی که در آنها افسانه های رستم و اسفندیار بود را خریداری می کرد،آنها را به مکه می برد در مقابل رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به کار می گرفت و می گفت اگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)داستان قوم ثمود و عاد را دارد من نیز اینگونه داستان هایی را در اختیار دارم،چرا به سراغ قرآن می روید نزد من بیائید نازل شده است.شأن نزول دیگری نیز بیان شده اینگونه است،کفار قریش برای اینکه مردم را از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)دور کنند کنیزان آوازه خوان را می خریدند تا مجالس گناه برپا کنند.افرادی که به دنبال سخنان بیهوده و غنا مي روند به دنبال حرف خداوند نمی روند،حرمت غنا از این آیات استنباط می شود.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
|
|
| چاپ این نسخه درجه: 0.00 چند مرتبه به این پست امتیاز داده اند: 0 مرتبه |
