مطالب

احكام صله رحم‏

سيد محمد مسعود معصومي

.1 واجب: مقدارى است كه آن را از قطعِ رحمِ حرام خارج سازد.

.2 مستحب: زيادتر از مقدار واجب صله مستحب است.

.3 حرام: صله ارحامى كه از نظر شرع رسيدگى و ارتباط با آنان ممنوع است. مانند كفّارِ حربى و ناصبى‏ها و...(1)

صله نسبت به ارحامى كه با ما قطع رابطه مى‏كنند

كسى كه با ما قطع رابطه كرده است، حقّ او به خاطر قطع رابطه از بين نمى‏رود و ما وظيفه قطع رابطه نداريم؛ زيرا اگركسى به وظيفه‏اش رفتار نكرد وظيفه ديگرى ساقط نمى‏شود.(2) (و از روايات استفاده مى‏شود كه اين نوع صله رحم پاداش و كمالش بيشتر است.)

بعضى از آثار صله رحم‏

قالَ اَبُوجَعْفَرٍ(ع): صِلَه‏الرّحِمِ تُزَكّى الْأَعْمالَ، وَ تُنْمِى الأَمْوالَ، وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى‏، وَ تُيَسّرُ الْحِسابَ، وَ تُنْسِئُ فِى الأَجَلِ.(3)

حضرت باقر(ع) مى‏فرمايد: صله رحم سبب مى‏شود:

.1 كارهاى انسان از نقص به دور و موردِ قبول واقع شود و يا اين كه پاداش اعمالش زياد گردد. .2 اموال شخص زياد گردد. .3 بلاها و گرفتارى‏ها از او دور گردد .4 حساب اموال و اعمالش آسان گردد .5 عمرش طولانى شود.

چند استفتا

سؤال: آيا صله رحم با خويشاوندى كه كافر يا مرتد محسوب مى‏شود نيز واجب است؟

جواب: صله رحم مطلقاً واجب است.(4)

سؤال: آيا انسان مى‏تواند از نظر شرعى با خويشاوندانى كه بى تقوا و بى‏نماز و ضد انقلابند از قبيل پدر، مادر، خواهر و غيره قطع رحم نمايد؟

جواب: قطع رحم جايز نيست؛ ولى بايد آنها را با مراعات موازين، امر به معروف و نهى از منكر نمايند.(5)

سؤال: اگر ارحامِ انسان مرتكبِ فسق علنى شوند به طورى كه معاشرت با آنها انسان را نيز در معرض گناه قرار دهد، آيا بازهم معاشرت با آنان واجب است؟

جواب: بايد سعى كند در گناه واقع نشود؛ بلكه آنان را ارشاد نمايد.(6)

سؤال: اين‏جانب پدرى دارم كه خوش اخلاق نيست و مغرور و خودپرور مى‏باشد و درحقّ خانواده خود ظلم روا مى‏دارد و من از وقتى كه به تكليف رسيده‏ام درحال مبارزه با پدرم هستم، اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم كه كار نادرست و ناشايست انجام داده‏ام و اگر تنها با پدرم صحبت نمايم حرفم را قبول نمى‏كند و مى‏گويد در مقابل پدرت درشتى نكن، خلاصه نمى‏دانم چه كنم؟ آيا شما صلاح مى‏دانيد كه من اين صحبت‏ها را بنمايم يا نه؟

جواب: حفظ احترام والدين و مراعات ادب در صحبت با آنان لازم است و درموارد لزوم امر به معروف و نهى از منكر، اگر مأيوس از تأثير باشيد، تكليف ساقط است.(7)

سؤال: آيا قطع رابطه با ارحامى كه تجاهر به گناهان مى‏كنند جايز است يا نه؟

جواب: اگر قطع مراوده، موجب تنبّه و ارتداعِ آنها از معصيت باشد، لازم است قطع مراوده شود.(8)

سؤال: شخصى يكى از اقوامش علاوه بر تارك الصّلاه بودن، به بعضى از مقدسات بى احترامى مى‏كند و او براى احترام پدر و مادر حرفى به او نمى‏زند؛ ولى قلباً از او ناراضى و ناراحت است آيا همين مقدار در نهى از منكر كافى است؟

جواب: اگر مى‏توانيد او را نصيحت كنيد و امر به معروف و نهى از منكر نماييد، ناراحت شدن پدر و مادر مُسقِطِ تكليف نمى‏شود، و اگر رفت و آمد با چنين افرادى تأييد آنان باشد ترك كنيد.(9)

سؤال: رفت و آمد با اقوامى كه مقيد به قوانين اسلامى نيستند (براى مثال بى حجاب در جلو ما ظاهر مى‏شوند) با توجه به واجب بودن صله رحم چه حكمى دارد؟

جواب: اگر اين رفت و آمد مايه نهى از منكر مى‏شود مانعى ندارد و در غير اين صورت ترك كنيد.(10)

سؤال: هرگاه كسى در صله رحم نسبت به بعضى از ارحامش به اين نتيجه برسد كه او نه تنها از ديدنش خوشحال نشده، بلكه ناراحت هم مى‏شود آيا با اين شرايط بازهم صله رحم واجب است، با اين‏كه ممكن است به تحقيرشدن انسان بينجامد؟

جواب: با چنين شرايطى صله رحم واجب نيست.البته در صورتى كه راه ديگرى براى صله رحم وجود نداشته باشد.(11)

سؤال: با وجود اين كه احسان به والدين واجب است، اگر شوهر اجازه رفتن به منزل آنها را ندهد آيا مى‏شود بدون اذن او به منزل والدين رفت؟

جواب: شوهر مى‏تواند زن را از خارج شدن از خانه منع كند؛ اما نمى‏تواند از احسان به والدين منع نمايد، چون احسان اعم از رفتن به خانه آنهاست.(12)

سؤال: چنان‏چه در امور عادى و مباح نظر پدر دختر و شوهر متفاوت باشد، ترجيح با كدام است؟

جواب: در فرض مسأله، اطاعت هيچ‏كدام لازم نيست؛ مگر اين كه مايه اذيت و آزار پدر گردد، كه در اين صورت اطاعت او واجب است.(13)



پى‏نوشت‏ها:

1- اطائب الكلم فى بيان صله‏الرحم، مرحوم كركى، ص 33.

2- همان، ص 34.

3- بحارالانوار، ج‏74، ص‏111.

4- استفتاآت امام، ج‏1، ص 487، سؤال 17.

5- همان، ص 488، سؤال 18.

6- همان، سؤال 19.

7- همان، سؤال 20.

8- جامع المسائل آيه‏الله فاضل، ج‏1، ص‏243، سؤال 941.

9- جامع المسائل آيه‏الله فاضل، ج‏1، ص‏245، سؤال 950.

10- استفتائات جديد حضرت آيه‏الله مكارم، ج‏1، ص 527، سؤال 1734.

11- صراط النجاه، ج‏3، ص‏295، سؤال 905.

12- جامع المسائل آيه‏الله فاضل، ج‏1، ص‏496، سؤال 1623؛ صراط النجاه، ج 1، ص 534، سؤال 1482.

13- استفتائات جديد حضرت آيه‏الله مكارم، ج‏2، ص 337، سؤال 970.