السلام علیک یا صاحب الزمان(عج) ، یا بقیة الله یا اباصالح (ع)، ادرکنا و اغثنا.
خشنودی مولایمان صاحب الزمان(عج) ، سلامتی رهبر عزیز و بزرگوار مان، شادی روح امام راحل عظیم الشأن، شادی ارواح طیبه شهدا ،شهدای والامقام شهرستان ، شهدای مدافع حرم، یگانه شهید مدافع حرم شهرمان شهید والامقام شهید عظیمی ، سیدالشهدای مقاومت سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و همکارانشان، شادی ارواح مطهر شهدای گمنام شهرستان ،شهدای خدمت ، شهدای سلامت ،شادی دو شهید گرانقدر مهمان امروز نماز جمعه ،شادی ارواح مؤمنین و مؤمناتی که اهل نماز جمعه بودند و از دنیا رفتند، سلامتی خودتان و خانواده و فرزندانتان اجماعاً صلوات.
خدا را شکرگزاریم که توفیق عنایت فرمود تا در روز جمعه مهمترین ذکر خدا را که برپا یی نماز جمعه است را ادا کنیم. قرنهاست که بانک اذان در این مکان مقدس طنین انداز می شود و مؤمنین به ذکر و بندگی خدا مشغول هستند و در روز جمعه مهمترین دستور خدا را که نماز است ، اقامه می کنند. خدا را بر نعمت های بیکرانش شکر و سپاس می گوییم.
از حضور مؤمنانه همه شما برادران و خواهران مکرمه در نمازجمعه ،از ستاد برگزاری نماز جمعه ، از مدیران و مسئولین محترم ، سروران معظم روحانی ،بسیجیان عزیز، از هیأت امنای مسجد جامع ، از قاری محترم، مجری محترم و مؤذن محترم ،از برنامه بسیار خوبی که برادر عزیزمان جناب حجت الاسلام پور باقری با همکاری حجت الاسلام تهامی اجرا کردند ، صمیمانه تقدیر و تشکر می کنیم.
امیدوارم خداوند متعال ، این حضور مؤمنانه شما عزیزان را در نماز جمعه ، این خطبه، این نشستن و سکوت را در نماز جمعه ، از همه ما قبول بگرداند ، ذخیره ای ارزشمند برای دنیا و آخرت، مخصوصاً برای اولین لحظه ورود ما به عالم قبر و قیامت قرار بگیرد ، باز هم صلوات بر محمد وآل محمد (ص).
حرمت خودکشی و عواقب آن:
برادران وخواهران نگاه انسانها نسبت به رویدادها ومشکلات پیش آمده در زندگی متفاوت است، برخی از مردم در مقابل گرفتاریهای زندگی مقاوم هستند و زیر بار مشکلات نمی شکنند و همواره نور الهی را در زندگی خود مشاهده می کنند و با توکل بر پروردگار که از ایمان و باور آنها نشأت می گیرد ، با مشکلات مقابله می کند و معتقدند در زندگی هیچ بن بستی وجود ندارد آنها با توکل برخداو توسل به امام زمان(عج) سعی می کنند از پس همه مشکلات زندگی بر بیایند واگر مشکل آنها حل نشد، آن را تقدیر الهی می بینند زیرا آنها خود را تحت حاکمیت خالق مدبر حکیم که آنها را اداره میکند ، می بینند ولی در مقابل هستند انسانهایی که با در مواجه با مشکلات زندگی دچار افسردگی و یأس از درگاه خداوند می شوند. احساس می کنند در زندگی به بن بست رسیده اند و هیچ تلاشی برای حل مشکلات خود نمی کنند و معتقدند همه چیز در زندگی سیاه است و هیچ امیدی به آن نیست و به شدت احساس تنهایی می کنند. حال چرا چنین احساسی دارند و سریع افسرده و ناامید می شوند و حتی اقدام به خودکشی می کنند؟ مخصوصا در شهرستان ما که متاسفانه این وضعیت نگران کننده است، من امروز بحث مذمت خودکشی در آیات و روایات را مطرح می کنم و اینکه عاقبت افرادی که خودکشی می کنند چیست. علائم افرادی که قصد خودکشی دارند، چیست؟ آیا آنها قبل از خودکشی، علائم و هشدارهایی از خود بروز نمی دهند تا دیگران متوجه قصد آنها بشوند؟ وظیفه اطرافیان در قبال این افراد چیست؟ آیا اجتماع ، خانواده ،دوستان و بستگان می توانند در پیشگیری از خودکشی افراد موثر باشند یا فقط باید ناظر باشند ؟ اگر به علائم و هشدارها توجه شود ، می توان جان خیلی از این افراد را نجات داد ،کسی که قصد خودکشی دارد، بسیار احساس تنهایی می کند ولی اگر در کنار خود شریک و غمخواری ببیند و یا در حل مشکلات زندگی به او کمک شود، قطعا از کشتن خود منصرف خواهد داد. همانطور که می دانید نجات جان یک انسان همانند نجات همه انسانهاست و ارزش بسیار زیادی دارد . همانطور که کشتن دیگران درست نیست و کسی اجازه ندارد دیگری را بکشد ، خودش را هم حق ندارد بکشد همانطور کشتن دیگران جایز نیست به انسان هم اجازه خودکشی داده نشده است. چون وجود ما ملک خداست و ما حق نداریم در ملک خداوند بدون اجازه او تصرف کنیم، ما آفریننده و مالک داریم ، تصرف غاصبانه صحیح نیست .برای همین افرادی که اقدام به خودکشی می کنند وخدای نکرده اگر خودشان را بکشند مخلد در عذاب و آتش خواهند بود. به اندازه فرصتی که در اختیار دارم، تعدادی از آیات و روایاتی که به مذمت خودکشی پرداخته اند را در این خطبه خدمت شما عرض می کنم.
مذمت خودکشی از نگاه قرآن :
خداوند در قرآن کریم می فرماید : «أعوذ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ * وَ لاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ »هملانطور که شما حق ندارید دیگران را بکشید ، حق ندارید خودتان را هم بکشید « إِنَّ اللهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا » خداوند همواره به شما مهربان است(1) ، بنابراین بدانید هیچ بن بستی در زندگی نیست و خداوند به همه شما رحمت خاص دارد ،شما بنده اویید و اوست که شما را خلق کرده است و مخلوق خودرا دوست دارد و نسبت به او بسیار مهربان است . «وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِکَ عُدْواناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْليهِ ناراً»(2) و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد و خودکشی کند به خودش ظلم کرده است .یک زمان فردی قاتل است و دستگاه قضا دستور به قصاص او می دهد،قاضی هم براساس دستور خدا چنین حکمی داده است، ولی اگر کسی خودش را بکشد این ظلم است و تصرف در ملک خدا محسوب می شود و بدون اذن خداست، در این صورت کسی که خودکشی کرده است به زودی عذاب سخت خدا را خواهد چشید. کسی که خودکشی میکند گمان میکند با کشتن خودش را راحت می کند ،خیر او باید بداند که مرگ آغاز سختی ها و عذاب اوست، همانند نوزادی که به دنیا می آید ،شروع زندگی جدید اوست، مرگ هم شروع زندگی در جهان دیگر است . خداوند در ادامه می فرماید کسی را که خودکشی کند « فَسَوْفَ نُصْليهِ ناراً» به زودی به آتش می بریم و « وَ کانَ ذلِکَ عَلَي اللَّهِ يَسيراً» و این کار برخدا آسان است ،کسی که در ملک پروردگار تجاوز کرد و بدون اذن خداوند جان خودش را گرفت، او را وارد جهنم می کنندو عذاب الهی را به او می چشانند و این کار بر پروردگار آسان است. باز در آیه ای دیگر می فرماید: « وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ » و هر کس مؤمنی را به عمد بکشد ( و یا خودش را بکشد) ، کیفر او جهنم است که «خالِداً فيها » در آن جاودانه و ماندگار خواهد بود ، و خداوند بر او خشم گیرد و او را از رحمت خود دور سازد و برای او عذابی بزرگ فراهم نماید.« وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ »خشم و غضب خدا بر او باد «وَ لَعَنَهُ »خداوند او را مورد لعن خودش قرار می دهد « وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظيماً» و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است (3) چون ناامیدی از رحمت خداوند ، بالاترین گناه و از گناهان کبیره است ؛ خدایی که رحمان و رحیم است و با توسل به درگاه او، بسیاری از گرفتاریها و حتی بیماریهای صعب العلاج را درمان شده است، بنابراین می توان مشکلات زندگی را با دعا و توسل به او حل کرد، بن بست در زندگی مؤمن وجود ندارد چون او خودش را تحت حاکمیت یک خالق مهربان و رحیم می بیند و می داند که خالق مهربان و مدبری برای او خیر وصلاح را رقم خواهد زد و به رحمت خداوند باور دارد. «مَنْ قَتَلَ نَفْسَا بِغَیرِ نَفْسٍ أوفَسادٍ فِی الأَرضِ فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکأَنَّما اَحیا النَّاسَ جمیعاً » (4) کسی بدون جهت بدون اذن دستگاه قضا دیگری را بکشد یا خودش را بکشد ، مانند این است که همه مردم را کشته است ( خودکشی مانند این است که تمام بشریت را کشته است). در مقابل هم اگر یک نفر را به زندگی برگردانی وجان انسانی را نجات دهی مانند این است که همه جامعه بشریت را حیات بخشیده ای . بزرگترین خدمت در دستگاه الهی این است که جان انسانی را نجات بدهید. پزشکان و روان شناسان بزرگترین خدمت را به بشریت می کنند و حیات بخش جامعه بشری هستند و جان همه انسانها را نجات داده اند و همین طور اگر کسی دیگری را بکشد یا حتی خود را بکشد، انگار همه مردم را کشته است .حال فکر کنید گناه و عذاب کسی که همه انسانها را کشته است، در پیشگاه خداوند چیست ؟
نکته دیگری که باید در این رابطه به آن توجه کرد این است که فردی که خودش را می کشد، دیگر توفیق توبه نخواهد داشت، شاید گناهان دیگر را فرصت توبه پیدا کند ولی کسی که خودش را از بین برد، دیگر حتی نمی تواند توبه کند، از دنیا می رود و فرصت توبه را هم از دست می دهد.
حرمت خودکشی و عواقب آن در روایات :
چند روایت هم در موضوع خودکشی خدمت شما عرض می کنم :
اینکه چه چیز موجب خودکشی می شود ، بحث مفصلی است . اینکه چرا افراد به حدی از ناامیدی و افسرده می رسند که احساس می کنند در زندگی به بن بست رسیده اند و تنها راه خودکشی است. واینکه ما چه وظیفه ای در قبال آنها داریم و اینکه چگونه متوجه علائم وهشدارها از طرف کسانی که می خواهند خودکشی کنند بشویم؟ کسی که شامه قوی داشته باشد می تواند این علائم را ببیند و با گوش دادن درد دل و سخنان این افراد و گره گشایی به حل این معضل کمک کند. البته اینها بحث امروز ما نیست ، چند روایت در مورد خودکشی از کلمات پیامبر خدا و ائمه برای درک بهتر موضوع خدمت شما عرض می کنم.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «کان فیمن قبْلَکُمْ رَجُلٌ بِهِ جرحٌ فَجَزَعَ فَأَخَذَ سِکّینا فَخَزَّ بِها یَدَهُ فَمارَقَأَ الدَّمُ حَتّی ماتَ، فَقال اللّه ُ: بادَرَنی عَبدی بِنَفْسِهِ؟! ...قد حَرَّمتُ عَلَیه الجَنَّةَ؛(5) میان انسانهای پیش از شما، مردی جراحتی برداشت و از شدّت بی تابی کاردی برداشت و با آن دستش را قطع کرد و از شدّت خونریزی مُرد، پس خداوند فرمود: بنده ام، در گرفتن جان خود بر من پیشی گرفت... هر آینه بهشت را بر او حرام کردم. این بنده دیگر نمی تواند بوی بهشت را استشمام کند.
امام باقر علیه السلام فرمود: «إنَّ المُؤْمِنَ یُبْتَلی بِکُلِّ بَلِیَّةٍ وَیَمُوتُ بِکُلِّ میتَةٍ إلاّ أَنَّهُ لایَقْتُلُ نَفْسَهُ »(6) مؤمن ممکن است به هر بلائی مبتلا شود و به هر نوع مرگ بمیرد، امّا خودکشی نمی کند.
باز هم در حدیثی رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدیدَةٍ فَحَدیدَته فی یَده یُجاءُ بِها فی بَطْنِه فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها مُخَلّدا أبدا» کسی که بوسیله آهن خودکشی کند پس آهن پاره بدست که (قسمتی از آن) به شکمش فرو رفته آورده می شود، و وارد آتش جهنم می گردد. ودر آن بطور أبد و همیشگی خواهد سوخت،« ومَنْ شَرِبَ سَمّا وَقَتَلَ نَفْسَهُ، فَسَمُّهُ فی یَدِهِ یَتَحَسّاهُ فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها أبَدا، » و کسی که با خوردن سمّ خودکشی کند، پس سمّ در دست به آتش جهنم انداخته می شود و در آن بطور دائم خواهد سوخت، « وَمَنَ تَرَدّی مِنْ جَبَلٍ، فَقَتَلَ نَفْسَهُ فهو یَتردّی فی نار جهنّم خالدا فیها مُخلّدا أبَدا » »و کسی که خود را با پرت کردن از کوه به قتل برساند، پس به آتش جهنم پرت می شود و در آن تا أبد خواهد ماند. (7)
در آغاز خطبه دوم خود و همه شما برادران و خواهران مکرمه را دعوت می کنم به تقوی الهی
دوستان ودشمنان خدا را بشناسید:
در توصیه به تقوی بدانید دشمن شناسی و دوست شناسی بسیار مهم است و از ارکان تقوا این است که انسان بتواند دوستان و دشمنان خدای متعال را بشناسد. امروز در رأس دشمنان پروردگار استکبار جهانی به رهبری امریکا قرار دارد ولی برخی امید دارند با آمدن رئیس جمهور جدید امریکا همه چیز روبراه شود ولی بدانید امریکایی ها با تفکر صهیونیستی که دارند ، دشمن اسلام و دشمن جمهوری اسلامی هستند و از ابتدای انقلاب و قبل از انقلاب هرکدام از دو حزب جمهوری خواه و دمکرات در امریکا برسرکار آمد، دشمنی خودش را علیه ایران آشکار کرده است، همه اینها یک تفکر دارند و آن نابودی نظام جمهوری اسلامی است ، این سیاست و راهبردشان است خواه حزب دمکرات باشد،خواه حزب جمهوری خواه در این میان آمدن ترامپ و بایدن هم فرقی ندارد، منتهی روش اجرای آنها ،اینکه چگونه جمهوری اسلامی را نابود کنند ومقاومت ایران را بشکنند و شیوه اجرایی آنها با هم فرق دارد ،یکی شمشیر علنی بر علیه ایران میدارد دیگری خنجر در دست ولی با لبخند ظاهراً دست دوستی به طرف ما دراز می کند و همه آنها قصد دارند تا جمهوری اسلامی این شیر بیشه شجاعت را نابود کنند واگر نتوانستند حداقل آن را زخمی کنند ،تا نتواند پر و بالی داشته باشد و قدرت منطقه ای ایران را بگیرند و سرانجام ما را ذلیل و نابود کنند .
وظیفه ما در قبال دشمنان نظام جمهوری اسلامی:
حال ما در مقابل چه باید انجام بدهیم؟ ما یک رهبر، دیده بان، راهنما ونگهبان داریم که حکیم ومدبر است، دشمن شناس است ،جان ماست ، خدا را شکر می کنیم که در عصر غیبت چنین رهبر مدیر و مدبری را به نام حضرت آیت الله عظمی الامام خامنه ای (حفظ الله تعالی) نصیب جمهوری اسلامی کرده است . هر مقدار مدیران و مسئولین و مردم به فرمایشات ولِّی و جانشین امام زمان توجه کنند ،گره ها یکی پس از دیگری گشوده می شود و هر مقدار به فرمایشات ولِّی بی توجهی شود،برگِره ها و مشکلات افزوده خواهد شد، رهبر ما بالاتر از امیرالمومنین که نیستند، وقتی حضرت دید سپاهیان و مردم او را همراهی نکردند، دردهای دلش رابه چاه گفت . وقتی سپاه او نتوانست حق را از باطل را تشیخص بدهد، مسائل و مشکلات برای جامعه پیش آمد. امروز سالروز جنگ جمل است، جنگی که طلحه و زبیر و عایشه بر علیه امیرالمومنین(ع) راه انداختند ، اینها کسانی بودند که جز اصحاب رسول خدا بودند ولی با بر امام زمان خود شمشیر کشیدند، بنابراین راه برون رفت از مشکلات این است که همه توجه به فرمان رهبری کنند و گوش آنها به دهان ولِّی باشد، چون او گوشش به امام زمان است. در این صورت مشکلات حل می و گره ها باز می شود .
تکیه بر توان داخلی راه برون رفت از مشکلات:
وقتی رهبر انقلاب می فرمایند: خنثی سازی تحریمها یعنی باید به توان داخلی تکیه داشته باشیم تا تمام تحریمها یکی پس از دیگری خنثی شود، خنثی سازی تحریم یعنی از درون مقاوم شدن در این صورت دشمن نمی تواند کاری از پیش ببرد وشکست می خورد. مطمئن باشید که شکست هم می خورد،خداوند اراده کرده است تا جهان به نور حضرت صاحب الامر(عج) روشن شود و ظلم از بین برود ، این همه خون داده شده تا نام اهل بیت بلند آوازه شده است به طور یقین صدای حق وصدای اسلام ناب از ایران اسلامی به سراسر جهان می رود و زمینه ظهور حضرت صاحب الامر فراهم می شود ، ان شاءالله ؛ منتهی هیچکس نباید خودش را از این قافله جدا کند و مهم است بدانید هرکس از این قافله جدا شد، به خودش ضرر زده است ، هر چرخی که انقلاب می زند، عده ای ناخالص به بیرون پرتاب می شود،ما کاری کنیم جز آنها نباشیم و تا آخرین لحظه با انقلاب و ولِّی همراه باشیم، ان شاءالله پیروزی از آن اسلام و ملت ایران است و به خواست خدا مشکلات یکی پس از دیگری حل می شود.
سالروز ورود تاریخی حضرت امام خمینی(ره) به ایران اسلامی:
سالروز ورود حضرت امام خمینی(ره) را در همین هفته داریم که خدمت شما تبریک عرض می کنم . این مرد بزرگ باور " نمی توانیم " را تغییر داد وتبدیل به " ما می توانیم" کرد. و این تغییر را امروز در پیشرفت های همه جانبه انقلاب اسلامی می توانیم ببینیم. بماند که هنوز هم برخی خودباخته هستند که می گویند ماباید آبگوشت فلان درست کنیم ،امام بود که خودباختگی را از ما گرفت و فرمود : ای زن و مرد ایرانی ای جوانان شما می توانید .عزت امروز ما از برکت حرت امام (ره) است که ایران اسلامی این چنین بربال فرشتگان نشسته است ،خدا رحمت کند این مرد بزرگ را که پیامبرگونه ملت ایران را هدایت و رهبری کرد و امروز هم جانشین و خلف صالح او مقام معظم رهبری حضرت آیت العظمی امام خامنه ای (حفظ الله تعالی) راه او را با اقتدار ادامه می دهند.
ولادت با سعادت حضرت فاطمه(س) و روز زن:
ولادت با سعادت حضرت زهرا(س) راهم به همه شما، مخصوصا سادات عزیز تبریک عرض می کنم . روز زن ومادر بر همه زنان ومادران سرزمینم مبارک باشد، ان شاءالله احترام مادران خودرا داشته باشید و دست و پای آنهارا ببوسید ،کف پای مادران در بهشت گذاشته می شود، قدر مادر خود را قدر بدانید، بالاترین نعمت سلامتی مادر است، اگر هم مادر شما از دنیا رفته است، سرقبر او بروید و برایش فاتحه ای بخوانید و خیرات بدهید . ان شاءالله خداوند روح مادرانی را که از دنیا رفته اند ،از این مجلس شاد بگرداند. روز زن است ، به همسران خود احترام کنید ، سعی کنید مرد خوبی در زندگی باشیدو اخلاق و رفتار خوبی داشته باشید، دنیا وفا نمی کند از کجا معلوم تا فردا زنده باشیم، مرگ به انسان امان نمی دهد . یک زن یا مرد با خوشرفتاری و خوش اخلاقی با همسر خود در منزل می تواند بهشتی شود ،فرزندان صالحی را تربیت کنید ، این روز را به همه تبریک عرض می کنم.
کارها را به متخصص واهل فن بسپارید:
آخرین جمله را هم عرض کنم و خطبه راجمع می کنم :خواهران و برادران لطفا در کارهایی که تخصص ندارید، اظهار نظر نکنید، این خیلی مهم است .مثلا اگر کسی می گوید چشمم و یا قلبم درد می کند ما فورا دکتر نشویم و برای او نسخه نپیچیم. اگر کسی ساختمان سازی می کند فوری مهندس نشویم ،حتی در مسائل شرعی مجتهد نشویم ، هر چیزی را به کارشناس و متخصص او واگذار کنیم و خود نظر ندهیم تا کارها خراب نشود، هر چیزی یک حدی دارد . این مثال را به مسائل اجرایی هم ببرید ، مثلا جلسه ای تشکیل شده است در فرمانداری یا جای دیگر به نام تنظیم بازار ، شما که تخصص ندارید، نظر ندهید این کارشناس و متخصص کار است که باید نظر بدهد در همه جای دنیا نظر کارشناس و متخصص مهم است بنابراین من که وارد نیستم ،حق نظر دادن ندارم ،چون کارها خراب می شود. مثلا من که بنایی بلد نیستم اگر بخواهم بنایی را بسازم ، بدتر آن را خرا ب می کنم ، من که از موبایل را سررشته ندارم اگر بخواهم آن را تعمیر کنم، بدتر آن را خراب می کنم . کسی که وارد نیست کارها را به افرادی بسپارد که وارد هستند و به کارشناس اقتدا کند حال چه در مسائل دینی و چه مسائل شهری و اجرایی . بنابراین خواهشی که دارم این سان مدیران ومسئولان به نظر کارشناس احترام بگذارند ، نظر کارشناس و متخصص است که گره گشاست او خِبره این کار است وباید نظر بدهدو دیگران تبعیت کنند تا مشکلات حل شود، ان شاءالله
خدایا به حق محمدو آل محمد عاقبت همه مارا ختم بخیر بگردان
پی نوشت:
1- سوره مبارکه نساء،آیه 29
2- سوره مبارکه نساء، آیه 30
3- سوره مبارکه نساء، آیه 93
4- سوره مبارکه مائده، آیه 32
5- الترغیب و الترهیب، الطبعة الثالثة، داراحیاء التراث، بیروت، 1388 ه، ج3، ص301، ح4. در روایتی نقل شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «وَأنّ مَنْ قَتَلَ نَفْسه بِشَی ءٍ عُذِّبَ فی النّارِ وأَنَّهُ لا یَدْخُلُ الجَنّة إلاّ نَفْسُ مُسْلِمَةٍ؛ همانا کسی که بوسیله چیزی خودش را بکشد، در آتش دوزخ معذب شود و در بهشت کسی جز مسلمان وارد نمی شود.» از فحوای این روایت استفاده می شود که کسی که خودکشی می کند مسلمان نیست. صحیح مسلم بشرح النووی (م 676 ه)، المجلدات 18، الطبعه الثانیه، دارالکتاب العربی، بیروت، 1407 ه، ج2، ص118.
6- شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، الطبعه الثانیه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام ، قم، 1414 ه، ج29، ص240، باب تحریم قتل الانسان نفسه، ح 3.
7- صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری (م 261 ه)، دارالفکر، بیروت، ج1، ص72؛ المحلّی، ابن حزم آندلسی (م 456 ه)، تحقیق أحمد محمدشاکر، دارالفکر، بیروت (المجلدات 11)، ج11، ص28؛ نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار، محمد بن علی بن محمد شوکانی (م 1255 ه)، دارالجیل، بیروت (المجلدات 9)، ج 7، ص198.
